استندآپ یعنی چه
استندآپ کمدی Stand-up comedy هنری طنزآمیز و صحنهای است که نوع خاصی از شوخ طبعی حرفهای را به شکل تعاملی و با استفاده از تکنیکهایی مثل خودخنده زنی، خاطرهگویی و جوک سازی برای مخاطبان ارائه میکند.
تاریخچه استندآپ کمدی
استندآپ کمدی به گونهای که الان ما آن را میشناسیم، از آمریکا و در قرن بیستم شروع شد. زادگاه اصلی این هنر کافهها بودند و شروع کننده اصلی آن طبقه کارگر و قشر پایین جامعه هستند. استندآپ کمدی در دهه های 30 و 40 میلادی رشد کرد و به مرور زمان کامل تر شد. باب هوپ (bob hope) به عنوان پیشگام در این تحول شناخته میشود.
شیوه کلاسیک استندآپ کمدی هوپ به مرور راه خود را به عصر تلویزیون باز کرد و در دهه 50 میلادی موج جدیدی از کمدینها نمایان شدند، که دیگر شیوه مکانیکی لطیفه گویان پیشین را به کارنمیبردند.
شکل جدیدی از کار استندآپ کمدی در دهه 70 میلادی از راه رسید. استندآپ کمدین های جدید سریع تر و نرم تر بودند، و مسائل شخصی را با موضوعات سیاسی-اجتماعی تلفیق می کردند. دهه 80 میلادی زمان انفجار استندآپ کمدی بود. در آن دوران کلوب های کمدی زیادی در سراسر آمریکا مشغول به کار بودند، به گونه ای که در هر گوشه آمریکا استندآپ کمدی حضور داشت.
هرچند که استندآپ کمدی در شروع دهه 90 میلادی با افول روبه رو شد، اما با خاتمه دهه 90 و ورود به قرن 21 استندآپ کمدی دوباره از خاک برخاست.
انواع استندآپ
اگربخواهیم انواع استندآپ را برطبق مدت زمان آن تقسیم بندی کنیم به سه گونه اجرا میرسیم. اول از همه اجراهایی که باب هوپ آغازگر آن بود. اجراهایی چند دقیقهای کوتاه که با شوخیهایی با مسائل روز اجتماعی و سیاسی انجام میشد. نمونه مدرن آن درزمانه ما میتواند اجرای یک شوخی یک یا چند دقیقهای در پست ها و استوریهای اینستاگرام باشد. نوع دوم اجراهایی نیم ساعته برای تماشاچیان است و نوع سوم همان اجرا در استیج یا به قولی special است که به مانند یک نمایش یک ساعته سرگرم کنده برای تماشاچی هاست.
متن استندآپ
ساختار یک متن استندآپ روتین اینگونه است
شروع opening : شروع یک اجرای استندآپ که برای همراه کردن مخاطب از ابتدای اجرا بسیار مهم است و تعیین کننده کیفیت اجراست. معمولا با یک شوخی بالا که کمدین از خنده گرفتن آن از تماشاچی اطمینان زیادی دارد شروع میشود.
جوک ها bit: اصلی ترین بخش تشکیل دهنده استنداپ و وظیفه اصلی کمدین ساختن این جوکهاست. در اصول کلاسیک استندآپ، جوک از دو بخش مقدمه setup و ضربه punchline تشکیل شده است.
Transition: اتصال دهنده شوخی ها هستند و کمدین باید به شکل ظریفی فاصله بین شوخیها که ممکن است حتی موضوعات کاملا متفاوتی باشند را پرکند
تمام کننده closer: آخرین شوخی اجرا که حتی میتواند با ارجاعی به یکی از شوخیهای قبلی اجرا باشد. بهتر است به اندازهای قوی باشد که وقتی تماشاچی در حال خندیدن است شما صحنه را ترک کنید تا خاطره بسیار خوبی از شما در ذهن تماشاچی بماند
نویسندگی استندآپ
برای نوشتن متن استندآپ میتوانید گامهای زیر را مدنظر داشته باشید
- تماشا کنید و یاد بگیرید
- جمع کردن متریال
- نوشتن شوخیها
- جمع بندی متن
- نوشتن شروع و تمام کننده
- تمرین تمرین تمرین
بهترین استندآپ کمدین های ایران
استندآپ کمدی در ایران سابقه نسبتا کمی دارد. تئاترهایی با محتوای کمدی و طنز از سالها پیش مورد توجه مردم قرار گرفتند. از نمایشهای تلخکها در دوره قاجار گرفته تا تئاترهای معاصر و نمایشهای رشید و یا اجراهای بهزاد محمدی. اما نمایشی که مطابق تعریف جهانی استندآپ کمدی باشد، طی چند سال اخیر و از طریق برنامه تلویزیونی خندوانه ساخته رامبد جوان جایش را در سبد فرهنگی و تفریحی ایرانیها پیدا کرده است. از چهرههای بنام استندآپ کمدی ایران میتوان به مهران مدیری ،علی مسعودی ،حسن ریوندی ،حمید ماهیصفت ،حامد آهنگی ،امیرمهدی ژوله ،مهران غفوریان و امیر کربلاییزاده اشاره کرد.
بهترین استندآپ کمدین های جهان
در زیر تعدادی از اسامی بهترین استندآپ کمدینهای تاریخ را آوردهایم. هرکدام از اینها سبک شخصی خودشان را در اجرای کمدی دارند و در زمانه خود موجب خنده تماشاچیها وجریان سازی در فضای استندآپ شدند.
جرج کارلین
ریچارد پرایر
رابین ویلیامز
دیو چپل
اندی کافمن
ادی مورفی
کریس راک
لویی سی کی
جری ساینفلد
استیو مارتین
بیل بور
نمونه ای از بهترین استندآپ های ایران و جهان